Op deze pagina staat informatie over de primaire kleuren voor schilders en tekenaars. Decorontwerpers hebben met een ander mengsysteem te maken op het moment ze met decorlampen werken. Lichtbronnen hebben namelijk andere primaire kleuren.
Cyaan, magenta en geel; de primaire kleuren voor o.a. schilders, drukkers en tekenaars
De primaire kleuren zijn die tinten die als drietal gezamenlijk het grootste mogelijke mengbereik bieden. Primair magenta is een fel paars roze tint. Deze kleur ligt in een wetenschappelijk verantwoorde kleurencirkel tussen rood en blauw in. De primaire kleur cyaan onderscheidt groen van blauw.
Primaire kleuren & kunstenaarsproducten.
Verven, krijtjes, kleurpotloden en andere kunstenaarsproducten kunnen primaire kleuren hooguit benaderen. Kwalitatief goede verven en tekenproducten doen dat meestal met pigmenten aangezien verfstoffen matig lichtecht zijn.
Merken geven hun kleuren namen, maar de tinten die aan die namen verbonden zijn kunnen van merk tot merk verschillen. Vaak wordt de naam cadmiumgeel gebruikt voor een kleur die primair geel goed benadert. Donker quinacridone roze lijkt meestal het beste op magenta.
Bij veel merken is ceruleumblauw of kobaltblauw de meest op cyaan gelijkende kleur. Curieus is de kleurnaam ‘primair blauw’. Blauw is immers geen primaire kleur! Meestal wordt dan een blauwtint bedoeld die naar cyaan neigt.
Met de primaire kleuren kan je niet alle tinten mengen!
Het is een misvatting dat je met ‘3 primaire kleuren’ alle mogelijke tinten kan mengen. Als je als tekenaar of schilder mengt is er namelijk sprake van subtractief mengen. Dit betekent dat mengen gepaard gaat met het afzwakken van kleur. Mengkleuren zijn dus minder helder en minder fel dan bronkleuren (zie ook kleuren mengen).
De afzwakking van kleur wordt minder sterk op het moment je het aantal bronkleuren strategisch vergroot. Met slechts 6 zorgvuldig geselecteerde kleuren kan je een schraal kleurengamma voorkomen.
Mengen met koud rood in plaats van magenta en een blauwtint in plaats van cyaan.
Op het palet van veel kunstenaars is koud rood (bijvoorbeeld kraplak rood) de meest op primair magenta lijkende kleur. Een blauwe tint die slechts een beetje naar groen neigt (bijvoorbeeld ceruleum- of kobaltblauw) is doorgaans de meest op cyaan gelijkende kleur. Het feit dat je met deze blauwtinten minder felle en heldere groenen kan mengen dan met een wat groeniger blauw kan je opvangen met een heldere groene verf.
Er zijn pigmenten die de primair magenta en primair cyaan beter benaderen. Koud rood en een blauw dat een beetje naar groen neigt kom je echter vaker in het dagelijkse leven tegen als de primaire kleuren waar ze enigszins op lijken. In veel gevallen zijn dit daarom praktische mengkleuren.
Waar komt de misvatting vandaan dat geel, rood en blauw primaire kleuren zijn?
Deze misvatting stamt uit de 18de-eeuwse kleurenleer. Mondriaan’s schilderijen en uitspraken hebben ertoe bijgedragen dat deze opvatting verankerd is in ons cultureel erfgoed.
De onder schilders nog altijd populaire kleurencirkel van Johannes Itten heeft ook rood, geel en blauw als primaire kleuren. Deze kleurencirkel kan een praktisch hulpmiddel voor tekenaars en schilders zijn, maar de kleurenleer waarop deze is gestoeld is niet juist. Zie kleurencirkelvoor meer informatie.
Nota;
Mengsystemen die rood, geel en blauw als primaire kleuren handhaven resulteren in incorrecte secundaire en complementaire kleuren. Doordat het geen hele grote afwijkingen in tinten betreft is dit systeem in de praktijk toch goed te hanteren.